Mam przeczucie podobne do przeczucia Marcina Wichy: że przedmioty to wszystko, co po nas pozostaje. Oraz, że z designem jest jak z policją. Nigdy go nie ma, kiedy naprawdę jest potrzebny.

Czytam mało. Być może dlatego, że zarabiam na życie czytaniem. A być może z jakichś innych powodów, które dla mnie samej nie są oczywiste. To prawdziwy coming out, w czasach stron „Nie czytasz? Nie idę z tobą do łóżka” i „Nie jestem statystycznym Polakiem, czytam książki”. Z Instagrama i Facebooka atakują mnie zdjęcia stosów książek. Patrząc na nie, czuję zażenowanie. Pokazywanie książek wydaje mi się czymś prawie nieprzyzwoitym, być może dlatego, że nie rozumiem do-czego-to-niby-ma-służyć.

Czasem widzę cytaty z tych książek, udostępniane na fb. Nie przekonują mnie do siebie. Wręcz przeciwnie: utwierdzają mnie w przekonaniu, że mój czytelniczy minimalizm jest dla mnie dobry.

Czasami jednak coś tam przeczytam. Tym razem to „Jak przestałem kochać design” Marcina Wichy. Przeczytałam też opinie na temat tej książki i znalazłam w nich zarzuty, że chaotyczna, że przydałby się redaktor, który by to uporządkował, że puentę sobie trzeba tu i ówdzie dośpiewać, że napisana lekko – wręcz za lekko, że teksty krótkie jak wpisy na blogu.

Otóż. Wszystko jest względne. Dla mnie to zalety. Chaos u Wichy, jak każdy szanujący się chaos, ma swoją strukturę. Tak, to nie jest „Zbrodnia i kara” (naprawdę jest tylu chętnych do przeczytania jakiejś nowej „Zbrodni i kary”? nie wierzę). „Jak przestałem kochać design” nie jest historią dizajnu poczynając od tłuków pięściowych, a na nowomodnych pizdrykach kończąc. A może jest, ale bardzo osobistą.

Co do dośpiewywania sobie puent. Po pierwsze – nieprawda to, po drugie – ja akurat lubię tę wolną przestrzeń pozostawioną przez autora – na własne skojarzenia, własne anegdoty albo gorzkie westchnięcie. W tej wolnej przestrzeni ja mogę mieć myśli podobne do twoich, ale niewykluczone, że będziemy myśleć o czymś zupełnie innym. To felieton, cudowna forma, która ginie jak piękne i użyteczne przedmioty.

Staram się zachowywać przyzwoicie i nie spojlerować, chociaż sporo mnie to kosztuje, bo niektóre historie z „Jak przestałem kochać design” to prawdziwe perełki. Na przykład ta o lekcji projektowania, udzielonej przez pewną hrabinę, albo o arystokratce, która zapragnęła wydać książkę o życiu swojej prababci.

A całość zaczyna się w chwili śmierci ojca autora, architekta Pawła Wichy:

„Uczucie bezradności dopadło mnie kilka dni później, kiedy w zakładzie pogrzebowym oglądałem błyszczący katalog z urnami.

Wszystkie modele wyglądały jak skrzyżowanie greckiej wazy i chińskiego termosu. (…) niektóre wyglądały jak staroświeckie weki z drucianym zamknięciem. (…) No i oczywiście krzyże. Wyryte. Namalowane. Przyklejone z boku. (…) Biedny ojciec. Bezwyznaniowy Żyd, zupełnie niezainteresowany kwestiami wyznaniowymi, znalazł się poza targetem.

Alternatywą był kwiatek – biała lilia lub przekwitła róża. W opinii branży pogrzebowej Polskę zamieszkują dwa rodzaje ludzi: chrześcijanie i przedstawiciele sekty florystów. (…) Ojciec nigdy by się nie zgodził na takie naczynie. To świństwo lekceważyć czyjeś uczucia estetyczne tylko dlatego, że umarł”.

Inny fragment, który na mnie zrobił wrażenie:

„Jeden z projektantów obozu w Auschitz Birkenau był absolwentem Bauhausu, Hogwartu dwudziestowiecznej architektury.

Facet spędzał czas w przestronnych i fantastycznie oświetlonych salach wykładowych, które znamy z tysięcy fotografii. Siadał na meblach z giętych rur. W Bauhausowskiej stołówce jadał z kwadratowych talerzy. (…) poznawał teorie nowoczesnej urbanistyki. Zastosował je później, planując rozmieszczenie baraków oraz obiektów, które oznaczył na planach jako „prysznice specjalnego przeznaczenia”.

Całkowicie się zgadzam z tym, że „Z designem jak z policją. Nigdy go nie ma tam, gdzie jest najbardziej potrzebny”. I tak, owszem:

„O jakości życia nie decydują najwybitniejsze osiągnięcia designu. Szczerze mówiąc, one są najmniej ważne. O polskim projektowaniu świadczą:

Kwitek na list polecony, który łatwo wypełnić, pod warunkiem że nosimy nazwisko Jan Byk i mamy wzrok jak pilot F-16 z bazy w Krzesinach;

Formularz PIT, z szro-szarymi polami i mętnym opisem, którego przekaz brzmi: znajdź księgowego, który to wypełni, a potem módl się i krzyżuj palce (…)

Oznaczenia autostrad, a szczególnie zjazdu na Grodzisk Mazowiecki (naprawdę nie chciałem jechać do Poznania)”.

Podzielam też strach autora przed przestronnymi mieszkaniami „które wyglądają, jakby ich właściciele właśnie posegregowali i rozdali całą majętność, czytali wyłącznie e-booki i nigdy, przenigdy, nie kupili dziecku miniatury latarni morskiej w Łebie”.

I podzielam przeczucie, że przedmioty to wszystko, co po nas pozostaje. Nie wiem, kim był człowiek, który na wyspie Bali zrobił ten pokrowiec na matę do jogi z rattanu i skóry (na zdjęciu). Pokrowiec kupiłam używany, daję mu drugie życie. Ilekroć biorę do ręki ten – moim zdaniem – piękny przedmiot, myślę o jego autorze z wdzięcznością.